1. Omnes Praeceptores inviolate Confessioni Augustanae ac Formulae Concordiae aliisque libris symbolicis addicti sunto; quilibet eorum in eo numero ut talis esse videatur, qualem discipulum se vult: ut amet studia litteras, ut ad horam sistat, exercitatus morum honestate et gravitate, imprimis temperantia in cibo et potu discipulis placeat, omnem vini levitatem et ebrietatem fugiat. 2. Concordiam inter se mutuam omnes colunto, ac iuventutem sibi concreditam velut maximi reipublicae thesaurum diligenter erudiant, memores illius: "Qui iuventutem negligit, toti reipublicae praesentem damnum infert." 3. Ab obrepticiis murmuribus abstineanto, ac alter alterius iniurias et infirmitates patienter perferunto. 4. Discipulos, si qui compellare eos volent, vel de aliqua re consulere aut conqueri, libenter admittunto, ac eis consilio prompte et sufficienter subveniunto. 5. Indulgentiam minime erga discipulos grandiores utunto; ne nimis familiariter cum iis colloquantur, quia praeceptoribus nihil tam necessarium quam servare auctoritatem, quae facile nimia familiaritate illicita minuitur. 6. Omnes tam Doctores et Scholarchas quam Docentes et Tutores singulas horas destinatas exercitio docendi, vel saltem studiorum, inviolabiliter observent, ita ut nullum praeter rem aliud agant. 7. Quicunque horam destinatam negligit, vel saltem remisso animo praetermittit, graviter puniatur; nisi ob causam manifestam et legitimam, quae Magistratui probetur, impeditus fuerit. 8. Omnia, quae Docentes vel Scholarchae vel Magistratus tempore scholastico in schola vel domi agunt, omnia, inquam, a Directoribus observentur, et si quid minus recte actum inveniatur, corrigatur. 9. Scholae, etiam illae quae extra portas sunt, semel saltem in hebdomada a Directoribus visitentur. 10. Omnes Docentes et Scholarchae in omnibus, quae ad disciplinam et bonos mores spectant, unum sentiant et consentiant, ita ut nihil, quod alicui docenti videtur esse bonum, ab alio improbetur aut impugnetur. 11. Si quid inter Docentes vel Scholarchas de disciplina vel bonis moribus dissentitur, referatur ad Magistratum. 12. Quicunque scholam deserit, vel certe negligit, non solum Magistratui sed etiam Parentibus indicetur.

1. Rector scholae praeest, docentes omnes regit et ordinat, examina instituit, scholarchas creat, et de omnibus quae ad disciplinam et bonos mores pertinent, Directoribus relatum est. 2. Omnia, quae ad disciplinam et bonos mores pertinent, ante omnia curet, ne sine Scholarcharum consensu quidquam novum proponat; si quid correctione vel mutatione dignum, iisdem intimato, et cum eorum consensu corrigito. 3. Controversias, si quae inter collegas exortae fuerint, reverenter et amice componito; aut si graviores videbuntur, ad Patres seu Scholarchas referto. 4. Novitiis maioribus in schola, cum quos eruditione sua defendere possunt, locum assignato; minores ad inferiores praeceptores relegato, ac pro horum diligentia, status seu paupertatis beneficiis scholasticis afficiat. 5. De quibus in Visitationibus Scholae monentur, praeceptores ut observent, sedulo curato. 6. Si qua peregre abeundi necessitas incumbet, imperata ab Episcopis vel proximo Collegio partes suis demandato. 7. Singulo trimestri Leges Scholasticas coram universo coetu docentium omnium praeceptorum legito. Praeceptores vero leges memoriae suae perlegunto. 8. Cum collegis suis privatas et frequentes consultationes de reformandis discipulis, promovendo, et de circulis rite observandis, admonitionibus in male moratos et excessus sanandos, et idoneis remediis habeto, et in visitationibus classium saeculi testimonio. 9. Rector tum ipse attendito, tum ut reliqui praeceptores attendanto; serio moneto, ut discipuli e schola dimissi in vias et plateas honeste se gerant, clamores vitent, obviis salutent, pensa diligenter addiscant. Decuriones, qui immodestiores observant, vel etiam cancellarios, correctores constituunto; ac si quis scholasticus contra praecepta delinquerit, eos postea publice reprehendito, aut pro vario delicti gravitate etiam poena afficiendo curato. 10. Exercitationes in stylo declamationisque publicas scholae dicito; iuxta dispositionem Domini Rectoris exerceunto, die tamen ordinario studiorum ne moram inferant; verbum saeculi caveto. 11. Rector ex uno processu classium particularia vel menstruum examina instituit, ac solus quid classes quasvis visitet, discipulos examinet; nullos tamen extra publicum examen ac testata vel probata per Scholarchas diligentia in sententia ut classes promoveat.

1. Rectoris admonitiones plane admittunto, iisdemque modeste parento. 2. Lectiones nullas negligunto; quod si mane aliqua de causa in schola adesse nequeant, mature id ipsum Rectori significato, ut absentia opera vel vicaria alia diligenter suppleatur, vel idoneus ad interim Praeceptor urgeat. 3. In suo Rectore suo anno vices non substituunto pro aliis, causa Rectori et Scholarchis nuntiata, et consensu prius impetrato peregre abeunto. 4. Sine iussu Rectoris neminem in classem recipiunto; non classe initio vel invito eodem Rectore excludunto; reliquam plenam curam circa discipulos suae classis communem habento. 5. Quisque horae classis exercitationem salutatorio alternatim substitutionem ordinato, eiusque medio, si quos vel Scholarchas vel Dominos spirituales vel peregrinos in classem venire cognoscet, reverenter excipiunto. 6. Ultra didacta in vocatoriis definita extraordinarias contributiones a discipulis nolite exspectare; sed si qui aliqua gratitudinis ultro obtulerint, grate accipito; ad ordinarium munus velle concludunt est. 7. Incumbit sedulo curato ut discipuli cum eius commissionis exordia munde ad libros perusos conveniant; praeterea, audita cotidiana precatione et brevi lectione muniantur et forma instruantur. 8. Musices exercitium diligenter et sedulo, cui rei vero tenens commendatum maneto, ac ut cantantes et choro deservientes semper parati ac exercitati habeantur studiosissime provideto; si qui tardiores reperiuntur, privatim tales exerceant, praesertim ne in discantistis vel defectiones subrepat, caveato. 9. Omnes Doctores Classium suas discipulorum suorum litteris exercitiis frequenter revideant, exercitia pro capite simplici ac variata compositione arguta, ac ut suis domi laudibus auditores excitent, studio curanto. 10. Quibus Classis suae discipulos notantes et cognitos retro ac in absentes vel negligentes sedulo animadvertunt; diligentes et assiduos pro meritis encomiis ad ulteriorem sedulitatem excitanto. 11. Potestas exipiens in discipulos patria causa non destituta, sed unius manet. Caput legum et colophon esto: Praeceptor qui officio tuo diligenter, prudenter, constanter et sincere fungitur.

1. Principes scholae huius membra sunt discipuli, qui promptum desiderium secum adferentes sapientiae a Supremo Domino velut panis lumine assiduo efflagitant, ac in primo ad scholas ingressu Rectorem adeunt et pro sint in censum receptionis familiariter insunt. Probati per eum studio profectus statim scholae legibus subiecti sunt ac omnia praeceptorum mandata meminerint; sive parentes, non secus ad praeceptores quam parentes colant ac reverentia. 2. Religiositatem ex publicis et privatis precibus habent. Deambulando et surgendo flexis genibus ad Deum invocant, acta diei probe examinant, et usque vel se ipsos, si mala fuit, detestantur, vel si bona, Deum laudant. 3. Cum praesentia Romano-Catholicae in nullas disputationes sese immittunt, multo minus in contentiones aut iurgia, quae ut oportet cavent; omnes scandalosae occasiones vitant. In festis, praecipue solemnioribus Romano-Catholicae, e.g., Corporis Christi et aliis diebus processionum, domi aut in schola se pacifice continent, per plateas non discurrunt, ne scandala cum proventu proveniant; contravenientes severe puniantur. 4. Profanationem, blasphemias, iurandi temeritatem, religionis, nationis, parentum, praeceptorum contemptum, malevolentiam, rixas, altercationes, vindictam, scurrilitates et impudicos sermones, comessationes, sodalitia prava, intempestivas discursiones et clamores, ludos, iocosque inhonestos, alienationes, furtum, mendacia et similia vitia omnimodo fugiunto; modestiamque et exemplum honestatis et gravitatis disciplinae foris domique prae se ferunto. 5. In aurora semper communes amicae ideo naturae sequunto; ac de devotione commissa instante lectioni se ipsos praeparento; quae publice proferenda repetunto; modeste sedento, ne dormiant, ne fabulentur, ne nugentur, ne contendant; nulla re accepta conturbanto, sed unice id agunto cuius causa venerunt. 6. Destinata ad id hora, templum ex schola sine ullo strepitu, clamore ac manuum collisione, ordine decentes ingrediuntur, et in ordinato loco consistunt; hiemis quidem tempore, dum frigus intolerabile est, venia a Rectore facta, cantu finito, volentes eadem modestia egrediuntur ac in scholam se ipsos recipiunt; non in plateis vel per domos discurrunt, sed ubicumque quisque debito consederit, ac devotionem exerceant. In contraventione iures, decuriones classis animadvertunt. Transgressores a Dominis Praeceptoribus ad meritas poenas reprehendentur. 7. A lectionibus ordinariis sine Praeceptoris venia ne abscedunto; qui necessitate urgente afuerint, neglecta primata diligenter compensanto; verbis ac sermone magno et scriptores classicos, quia publice explicantur, imitari studeunto; totos lectionis tempore, nisi exercitia disputatione publica vel domorum solemnia (quae a classico Praeceptore nutu pendere debent) impediat, quaestiones atque delicta ad Praeceptorem diriganto. 8. In classe, suo quisque loco et ordine sedento. Lectiones earumque expositiones attente et praesenti animo audiunto. Parietem, sedes, cathedram, pulpitum non perforanto vel consumunto. Nihil confringunto aut alicui parti aedificii damnum inferunto. 9. Ordinem suorum Praeceptorum observanto; necessaria breviter et succincte repetito, et promptius retinendo possunto. Exercitia styli numquam negligunto et omni modo memoria excolunto. 10. In classe, sola lingua Latina utuntor, quantum fieri potest, non affectata sed eleganti. Si quis in schola quidpiam agere inveniat, Rectori suo nuntiet; is vero Rectori credetur. 11. Hortis, agris, pascuis vel segetibus quorumcumque sint, damnum non inferunto neque inde quid fructuum Domino invito auferunto. In cisternis autem numquam et nusquam balneo intrunto vel piscari praesumunto, neque glaciem hiemalem temptanto. 12. Inspectores, aulae ministros, Praeceptores et Patronos, ceterosque etiam peregrinos, honestas matronas et virgines honoribus reverenter et honore prosequuntor. Et quotiescumque gradus scholasticos conventus auctoritate Rectoris indictus fuerit, sub certa poena comparento.

1. Inquilini scholae munde habitanto et cubicula sua quotidie, vel saltem auditoria in quibus cubare aliquos contingat, per inservientes purganda curanto. 2. In habitaculis nihil damni inferunto, nihil frangunto aut mutanto. Qui fecerint, datum damnum persolvunto; qui interrogati auctores non indicaverint, similiter puniunto. 3. Mane et vesperi statis temporibus ad preces et devotionem conveniunto, hymnum sacrum cantunto, oranto, ordinarioque capite biblico attente audiunto. 4. Seniores a Rectoribus ordinati, ad horas omnes dextere se exponunto, et si de quibus inter superiores morum ritus parvulos, fercula iuxta ordinem Rectoris distribuunto. 5. In plateis vel aliis locis ne commorentur, neque ultra diem sanctam tempus scholae manento, vel sine Senioris venia pernoctanto. 6. Mane hieme quidem quinta, aestate quarta hora omnes surgunto, ac unius devotioni supplices ad instantem lectionem se praeparent. 7. Torres suas sine permissu Rectoris non calefaciunto; candelae parcae et flammae in cubiculis prudenter adhibeunto. 8. Prandii et coenae tempore mensae cum precibus adsidunto et itidem cum precibus abinde discedunto. 9. In primo ad scholas seu adventu, verba et scripta restaurationis vitae tractatae ac honesti ex alia schola discessus habeunto; neque ante metam mansionis expletam vel licentiam factam inde discedunto; dimissi debitas quas Praeceptoribus agnito, convenienter in matricula et tabula acta notanto. 10. Vestitu honesto ac competenti utuntor; neque cristati vel distortis vel armati per plateas divagantor. 11. Nulla alia sodalitia quam quae a Josephis Classicis demandata sunt publice et privatim agento. 12. Mendicantes et saepe colligentes extra superiores et classicos Doctores nemo verbis vel plagis aggrediatur. Beneficiorum mendicantibus oblatio divisio Rectoris arbitrio esto.

1. Relaxatio animorum ac corporis virtutis exercitio ita suo comparata est ut serviant licite honesteque voluptati et profectui in lingua Latina. 2. Aliis chartis, digladiatione et omni ludo quaestuoso et infami scholasticis interdictum esto. 3. In lusibus scholasticis passus simplices et formae tradito; procedens ad agros dimetiri, metas figere, herbas cognoscere et nominibus eorum interrogare, fundationes domorum, villarum, hortorum, urbium, vallorum per ideas repraesentare, pro palmariis lusibus habento. 4. Venia a Dominis Praeceptoribus pro recreatione impetrata, omnes scholastici ordine directi sine clamore, gradu composito et cito ad destinatum locum regrediuntor; neque ullus sine annuo sine Tutoribus venia emanet; Praeceptorum quis cum eis comitetur, ac debito tempore modeste redeunto.

1. Oderunt peccare boni virtutis amore; oderunt peccare mali formidine poenae; id quod sapientibus satis. 2. Ut musicus chordas de sonatro non statim abicit, sed sensui intendit vel remittit ut harmonia efficiatur; idem Praeceptores in schola faciant. 3. Reprehensio privata et publica, media custodia, privatio beneficii, classium verberatio, calceorum inquiritio, discipulos sua gaudio in schola detento, carcer, religatio ad tempus, pirata et rithen castigant, aut totalis exclusio voluntaria ordinaria in schola sunt. 4. Neglectio officii vel alia tenui culpa admissa in officio et moribus Praeceptorum pecuniaria mulcta puniatur. 5. Errata leviora verbis, per vicaria et obtutu capiantur; in os facta aliaque dissimilia verberentur; petulantia maior carcere plectatur. Alumni scholae pro gravitate delicti iunguntur; in pervicaces insanabiles ac enormiter peccantes proscribentur. Gravia delicta, e.g., furti, sacrilegii, scortationis et armorum similia, rigorose per nocturnas in carcere detentiones, publicis bannitis. Clam ab omnibus Scholaribus inflictionis punitionis aut aeternia fuerit, delinquens talis Magistratui plumentens traditor. 6. Optionem poenae minoris scholastici nisi a Praeceptoribus datam habento; si quis poenam irrogatam ferre recusat, carceri addicitur; ac si petulantiam maiorem ausit, auctoritate scholastica talis gravius coerceatur. 7. Qui, missa aut inscitia Rectoris, se fuga subtrahit aut enormiter peccando relegatus et proscriptus fuerit, illa infamia violatae fidei, quae scholae obligatus fuerit reus, maneto ac in matricula scholae inter infames notatur. 8. Qui ad nuptias vel symposia non invitatus, vel invitare alios volens turbas deducit, vel Praeceptoribus non obtemperaverit, vitam scholasticam praestituent. Publicum et privatum, datum, actis dedit, arbitratu Praeceptorum rebus subiecto.

Hisce ab antiquo receptis legibus, nos scholam nunc moderno etiam temporibus regendam cupimus, reservata nobis et nostris in officio Inspectoratus successoribus facultate. Si necessitas efflagitaret, casus ampliandi, mutandi ac pro venturis conditionibus interpretandi recognoscimus nominum mecum subscriptiones, sigillorumque appositionis.

Actum Bartphae Anno 1723 die 15 Octobris • Elias Fischer. (L.S.) • Johann Georg Mezner • Johann Georg Melissius • Mich. Krumbholz. (L.S.) • Jeremias Nicolet • Leonhard Lippisch

NB. Obwohl nach diesem Legibus nicht alles bey jetzigen Zustand der Schulen Sich practiciren läßet hat man daßelbe gleichwol nach dem exemplari so 1670 von Ein Lobl. Magt gestellet worden, stehen laßen in hoffnung der höchste wird künfftig hin Vnsere jegen schlechte schulen in besseres Aufnehmen bringen und also diese Legis sämtlich practiciret sein werden. Es sind aber die selben von dem Herren Rectore und Conrectore cum applau ihn auf und angenommen worden.