The Latin text is based on Konya – Csepregi (eds.). TRI LUTHERSKÉ VYZNANIA VIERY Z UHORSKA / HÁROM LUTHERI HITVALLÁS MAGYARORSZÁGON / DREI LUTHERISCHE GLAUBENSBEKENNTNISSE AUS UNGARN. Prešov: Prešovská univerzita v Prešove, 2013, 52ff.

Exhibita laudatissimae quondam recordationis Regi Ferdinando Anno 1549. In tribus linguis, Latina, Germanica & Hungarica impressa.

Cassoviae Per Ioannem Fischer. Anno M. DC. XIII.

1. Corinth. 3. vers. 11. Fundamentum aliud nemo otest ponere, praeter id, quod positum est, quod est Christus Iesus. Christi mandatum cum promissione: Qui me confitebitur coram hominibus, hunc et ego confitebor coram patre meo coelesti et omnibus angelis. Qui me vero negaverit coram hominibus, hunc ego quoque negabo coram patre meo coelesti etc. Matth. 10. vers. 32. Mar. 8. v. 38. Luc. 9. v. 26. et 12. cap. v. 8. Subiecta horribili comminatione.

Utinam hodie memorabile theologi quondam eloquentissimi, Iohannis Chrysostomi (super Ep. Pauli ad Rom.) usurpare possemus: „Nunc verbum Domini Dei apud nos habitat abunde cum omni sapientia.” Licet enim sanus apostolorum sermo in universum exierit terrarum orbem et inter medios quoque ecclesiae Dei hostes „sermo Domini, sermo Domini” obstrepat abunde, ast non habitat profecto cum omni sapientia. Alii enim rancidam detestabilemque Arii, Samosateni, Photini et similium redolent haeresim, alii Manicheismum pro salutari venundant sermone, alii Flacium imitantur, plurimi pharisaismum sub specie veri toto obtrudunt conamine et quod asperius, ferro, carceribus, igne et quavis tyrannide Phalaridis atrociore poena conscientias torquent. Super haec omnia inter eos quoque, quorum unus Deus, una fides, unum baptisma, de praecipuis doctrinae christianae capitibus graves extant controversiae.

Hinc tot simultates ac odia intestina, quibus totus ferme terrarum orbis infectus iram Dei ad vindictam provocat. Optandum sane esset, si somnium illud Platonicum de circulo temporis vel micam saltem haberet realitatis, ut tempus illud Chrysostomi, quo principes temporis illius verae pietatis studiosi, Theodosius, Arcadius, Honorius redivivi orthodoxam et verbo Dei consonam de articulis fidei tuerentur professionem, sicuti pie, constanter ac strenue tunc factitabant, tempus, inquam, illud recurreret. Aut si illud non, saltem felix haud pridem ante annos 84 laudatissimi regis ac imperatoris Ferdinandi primi seculum illucesceret, qui, ne caligine et cimmeriis tenebris verus Dei cultus, quem osores veritatis tunc acriter prosequebantur, involveretur, ad unam simplicissimamque verbi divini regulam iuxta articulos fidei christianae examinare decrevit.

Quod dum fieret, ne quinque regiae liberaeque civitates in Hungaria superiore, Cassovia, Leutschovia, Bartpha, Eperiesinum ac Cibinium haereseos, ut accusabantur, convincerentur, de praecipuis doctrinae christianae capitibus, puta de Deo tri uno, de creatione, de peccato, de incarnatione Christi, de iustificatione, de fide, de bonis operibus, de ecclesia, de baptismo, de coena Domini etc. confessionem brevi forma contractam exhibuerunt, quae iudicio sapientissimi optimique monarchae, dicti Ferdinandi primi approbata fuit. Hi illi sunt articuli ab omni glossa aliena vindicati, quos nobilissimus atque amplissimus magistratus noster ante annos viginti tribus linguis, Latina, Germanica et Ungarica omnibus legendos typis divulgaverat. Postquam vero desideratis omnibus pene exemplaribus a plurimis nobilissimus atque amplissimus magistratus noster solicite inquirere intelligeret denuo recudere iussit. Deus, cuius gloriam omnis annunciat creatura, exaudiat preces et gemitus ecclesiae suae, patefaciat omnibus lucem evangelii, det universis et singulis mentem mysteriorum divinorum capacem, ut contemptis ac neglectis superstitionibus humanis praeter et extra verbum Dei excogitatis una fides catholica per totum orbem terrarum praedominetur.

Amen.

Docemus unam individuam, aeternam, bonam, iustam, sapientem, immensam etc. divinam essentiam esse, iuxta illud Deut. 6. Dominus Deus noster Dominus unus est. Et tamen tres distinctas personas: patrem, filium et spiritum sanctum, eiusdem potentiae, gloriae, aeternitatis etc. confitemur, iuxta distinctionem Domini, Matth. ultimo. Baptizantes eos in nomine patris et filii et spiritus sancti.

/Docemus et credimus/ eundem Deum, qui in essentia unus et in personis trinus est, omnia creasse atque adhuc creare et conservare res conditas, fuisseque originaliter in ipsa creatione omnia valde bona, sicut scriptum est Gene. 1. Vidit Deus omnia, quae fecerat, <et erant valde bona>. Sed Lucifer cum suis sociis degeneravit, hominemque secum in eandem inobedientiam traxit. Hinc omnia, quae mala sunt, habent originem suam. Deus enim propter peccatum maledixit terrae. Et sicut mors propter peccatum intravit in mundum, Rom. 5., sic etiam omnes plagae sunt poenae peccatorum.

/Docemus et credimus/ primos parentes origine iustos fuisse, in lapsu autem iustitiam amisisse, omnesque homines cum originali iniustitia et peccato, quod aeterna morte dignum est, nasci, neque ab hoc ullis suis viribus liberari, iuxta illud Psal. 51. Ecce in iniquitatibus conceptus sum etc. Et Gene. 6. et 8. Omnis cogitatio humani cordis ad malum prona est.

Docemus et credimus mediam personam in divinitate, quae nunc verbum, nunc filius Dei vocatur in scriptura, veram carnem humanam <(ex utero intactae virginis) sumpsisse. Vereque Deum et hominem> in una persona de virgine natum esse, iuxta vaticinium Esa. 7. Ecce virgo concipiet et pariet filium, et vocabitur nomen eius Emanuel. Et historiam Lucae 1. et 2. Quodque idem factus est hostia pro peccatis totius mundi satisfaciens. Esa. 53. Posuit Dominus +iniquitates omnium nostrum super eum. Et Ioan. 1. Ecce agnus Dei, qui tollit peccata mundi. 2 Cor. 5. Pro omnibus mortuus est. Item, quod tertia die resurgens a morte, iustitiam, quae coram Deo nobis imputatur, attulit. Roma. 4.47 Traditus est propter peccata nostra et resurrexit propter iustificationem nostri. Item, quod ascendit ad coelos et venturus sit </ad vivos pariter/ et mortuos iudicandos,> iuxta Symbolum Apostolorum et testimonium angelorum. Acto. 1. Sic veniet, quemadmodum vidistis eum euntem in coelum.

Et quoniam oportuit filium Dei pro peccatis totius mundi tradi et conteri, <docemus et credimus> homines nullis suis viribus, nec operibus posse placare Deum, +nec assequi iustitiam, quae in iudicio Dei consistat,+ iustificari autem gratis absque (suo merito), si /detestando peccatum/ credunt in Christum, quod unica oblatione in cruce facta pater sit placatus omnibus, qui huius mediatoris fiducia ad misericordiam eius confugiunt. Qui igitur [hanc fidem habent], iidem habent remissionem peccatorum et pro iustis reputantur. Rom. 3. Omnes peccaverunt, et iustificantur gratis per fidem in Christum propiciatorem.

Fides autem, qua tanta beneficia apprehendimus, non est humanum aliquod opus aut notitia, quae etiam in impiis et daemonibus existere potest, sed est donum spiritus sancti. Quod ut assequamur,nministerium est institutum, in quo /sonat pura/ doctrina evangelii et sacramenta administrantur, per hoc enim ministerium spiritus sanctus est efficax in auditoribus non repugnantibus, sed obtemperantibus ministerio, iuxta illud Pauli Roma: 10.73 Fides est ex auditu, auditus autem per verbum Dei.

Nec tamen ita docemus fidem, quasi bona opera non sint facienda. Est enim credentibus necessaria bona conscientia, quae non habet locum in iis, qui contra mandatum Dei de industria indulgent, nec repugnant suis cupiditatibus. Sumus enim debitores non carni, ut secundum carnem vivamus, ut Rom. 8. scriptum est, sed liberati a regno diaboli et translati in regnum Dei iam huic Domino servire, hoc est, voluntati eius obedire debemus. Sed docemus huic novae obedientiae non esse confidendum, quasi per eam mereamur remissionem peccatorum, iustitiam et vitam aeternam coram Deo. Manifesta est enim sententia Domini, cum feceritis omnia, dicite, servi inutiles sumus. Et Ephes. 2. Gratia /salvi facti estis/ per fidem, +et hoc+ non ex vobis, Dei enim donum est, non ex operibus, ne quis glorietur.

°Docemus praeterea et credimus°, unam tantum catholicam sive universalem ecclesiam ab exordio mundi fuisse, semper mansisse, mansuramque esse in perpetuum, quanquam aliquando multis erroribus obscuratur, et fatemur eam non loco, non personis, non ritibus humanitus institutis alligatam esse, sed tantum verbo Dei et sacramentis, iuxta illud <Ioan. 10.> Oves meae vocem meam audiunt. / Quemadmodum pater mandavit./ Psal. 2. Osculamini filium. Et Matth. 17. Ipsum audite. Ioan. 14. Si quis diligit me, +sermonem meum servabit+, et pater meus diliget eum, et ad eum veniemus et mansionem apud eum faciemus. Etsi vero ecclesia corpore et rebus civili potestati subiecta est, tamen in religione nullum aliud caput agnoscit, nisi Christum. Ephes. 1. Colos. 1. Neque enim magistros ac dominos, sed ministros constituit Deus in medio eius, qui serviant ei verbo et sacramentis. Satis est igitur ecclesiam ubique habere synceram doctrinam et verum usum sacramentorum, etiamsi aliqua est in humanis ritibus dissimilitudo.

Et quanquam vera ecclesia sunt illi demum, qui vere <sancti et iusti> sunt regunturque spiritu sancto per verbum, tamen mali quoque in hoc coetu, qui quodammodo in doctrina usuque sacramentorum consentiunt, sunt externa membra ecclesiae. 2. Timot. 2. In magna domo sunt etiam vasa lignea et testacea. Est igitur spiritus sanctus efficax per ministerium etiam impiorum ministrorum, si non corrumpant verbum et sacramenta, /sicut Iudae ministerium multis profuit./

Docemus etiam et sentimus, quod homines per baptismum, sive infantes, sive adulti, baptizentur, incorporantur ecclesiae, et consequuntur remissionem peccatorum, vereque mundantur, non quod nullum peccatum sit residuum apud baptizatos, sed quod non imputetur, modo odium peccati et fides in Christum adsit, iuxta promissionem: Qui crediderit <et baptizatus fuerit, salvus erit>.

In coena Dominica /docemus et credimus/ verum corpus et sanguinem Domini, de virgine natum et in cruce passum sumi ab ecclesia. Dicit enim Dominus: hoc est corpus meum, quod pro vobis traditur etc. Unamque communem coenam sive missam, ut vocant, quolibet die festo celebrantes porrigimus singulis aut pluribus, qui [coram sacerdote] rationem suae fidei reddentes emandationem vitae promittunt, petuntque consolationem, absolutionem et ˙(in confirmationem) fidei suae usum venerabilis sacramenti. Iubet enim Dominus coeli et terrae integro uti sacramento, <idque mandatum dat omnibus>. Et Paulus universae ecclesiae Corinthiorum usum integri sacramenti commendat.

Privatam confessionem propter tres causas omnino retinemus. Primum, ut rudes examinentur et instituantur. Secundo, ut illi, qui speciales perturbationes conscientiarum habent, specialem quoque consolationem ex verbo Dei petant. Tertio, ut singulis seorsim absolutionis sacramentum impertiatur.

Caeterum perpetuo urgemus doctrinam poenitentiae, sine qua nec ingredi quisquam in ecclesiam, nec ingressus perseverare potest. Quodque haec constat primum contritione, quando corda tanguntur ira Dei, mortemque aeternam sentiunt, revelante lege Dei peccata, deinde fide, quando evangelio offerente <meritum et satisfactionem Christi> corda ex pavoribus eriguntur fiducia misericordiae patris, quam Christus conciliavit omnibus agentibus poenitentiam et in ipsius nomen credentibus.

Sacramenta sentimus non ideo tantum a Christo instituta esse, ut discrimen faciant inter Christianum <et non Christianum>, sed potius ut sint sigilla divinae voluntatis erga nos, ad hoc proposita, ut in singulis per haec pacta divina excitetur et confirmetur fides. Nisi igitur adsit fides apprehendens pactum et promissionem Dei, inanis est usus sacramentorum, imo cedunt in °iudicium, iuxta° Pauli testimonium.

Sentimus nemini licere fungi /officio publico/ docendi [et administrandi sacramenta] in ecclesia, nisi legitime vocatus fuerit ab ecclesia, <et a fidelibus eruditisque antea, denique probatis ministris verbi Dei approbatus> et in ordinem assumptus, iuxta ritum veteris ecclesiae Actor. cap. 1. Et primo lib. epistolarum Cypr. epistola 4.

Ceremonias in ecclesia et servamus et servandas esse sentimus, quae ornant ministerium possuntque bona conscientia servari, ut sunt certae feriae, cantiones, lectiones sacrae et orationes additae ad dominicam coenam celebrandam; item vestes speciales ministrorum et alia multa, quae tametsi absque peccato omitti possent <in ecclesiis recte et satis institutis> tamen, quia ornant ministerium, ea studiose retinemus.

Magistratus, iudicia, rerum proprietatem, contractus legitimos et alia rectae rationi consentanea probamus ut bonas Dei ordinationes, quas evangelium non modo non improbat, verum confirmat et praecipit, ut in magno honore habeantur secundum Deum.

Ita sentimus et matrimonium esse /ordinationem divinam/, ac propterea damnatis vagis libidinibus contrahendum esse ab idoneis hominibus, si donum castitatis virgineae non habent. Nam scortatores non habent partem in regno Dei.

Resurrectionem mortuorum iustorum et iniustorum in die iudicii certissime futuram esse statuimus, in qua pii aeterna praemia consequentur, impii vero aeternas poenas.

<Liberum arbitrium /fuisse in primis> parentibus ante lapsum/ affirmamus, sicut angeli, qui lapsi non sunt, adhuc habent, sed post lapsum amiserunt libertatem, sicut et alia dona integrae naturae: ita ut in externis dumtaxat rebus aliquam habeamus eligendi libertatem, ut possimus hoc vel illo colore vestiri, hoc vel illo cibo vesci, honeste vivere, scandala vitare, vitamque nostram foris ad normam decalogi gubernare, tametsi haec ipsa voluntas saepe et varie impediatur. Sed verum timorem, fidem ac dilectionem Dei et caetera praestare, item evangelio credere, non est in nostris viribus, iuxta illud: Nemo novit filium, nisi pater, (et patrem nemo, nisi filius) et cui filius voluerit revelare. Item: Nemo venit ad me, nisi pater traxerit eum.